İletişimde en önemli unsur konuşmadır. Çocuklarda da iletişim doğumla birlikte başlar. Önce ağlamayı bir iletişim yöntemi olarak kullanan çocuk, ilerleyen zamanlarda işittikleri sesleri algılayıp yorumlamaya başlar. 1 yaş civarında bazı kelimeleri çıkaran çocuklar 2-3 yaş gibi de düzgün bir şekilde konuşmaya başlar. Bazı durumlarda çocuklar bu yaşlarda konuşmaya başlayamayabilir, seslerin telaffuzu veya doğru sıra ile söylenmesinde sorunlar yaşayabilirler. Bu tür sorunlar bazı zamanlarda düzelmeyecek sorunların da habercisi olabilmektedir. Çünkü dil ve konuşma ile ilgi sorunlar okuma-yazmayı öğrenmede de zorluklar çıkarabilir.
Konuşma Bozukluğu Nedir?
Çocuk yaşına göre beklenen konuşmayı sağlayamıyorsa konuşma bozukluğundan söz edilebilir. Çocuk, bir organa bağlı konuşmada bozukluk yaşıyorsa “organik konuşma bozukluğu”, bir organa bağlı olmadan konuşmada bozukluk yaşıyorsa “işlevsel konuşma bozukluğu” olarak tanımlanır.
Konuşma, toplum içerisinde yaşayan bireylerin birbirleri ile anlaşabilmesini sağlayan, nöro fizyolojik, psikolojik ve fiziksel faktörler sayesinde meydana gelen, sözel ve motor eylemlerin bir arada gerçekleşmesi ile oluşan karmaşık bir süreçtir.
Konuşma bozukluğu kısaca tanımlamak gerekirse akıcı konuşmanın gerçekleşememesi halidir. Kişinin normal konuşma becerilerinin olumsuz etkilenmesi ve iletişim konusunda problemler yaşamasına yol açar. Konuşma bozuklukları seslerin doğru biçimde çıkartılamaması, dil ve kelime kullanımının doğru yapılamaması ve akıcı konuşmanın bir türlü gerçekleşememesi gibi durumların sonucunda meydana gelebilir. Konuşma bozuklukları çoğu zaman çocukluk evresinde başlayıp, terapi uygulamaları ile tedavi edilebilmektedir. Buna karşın nadiren karşılaşsak da yetişkin bireylerde sonrada meydana gelen konuşma bozukluğu vakaları da olabilmektedir.
Konuşma Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Konuşma bozukluğu vakalarının çocukluk döneminde meydana gelmesi halinde görülen belirtiler, her bireyde farklı biçim ve şiddetlerde meydana gelebilir. Bu belirtiler konuşma bozukluğuna neden olan faktöre, çocuğun yaşına veya gelişim düzeyine göre değişkenlik gösterebilir. Ancak konuşma bozukluğunun gösterdiği belirtilerden genel olarak bahsetmemiz gerekirse:
- Kelimelerin doğru ve anlaşılır biçimde söylenememesi
- Konuşma sırasında takılma, duraklama veya tekrarların yaşanması
- Sosyal yaşantı içerisinde iletişim kurmakta zorluklar yaşanması
- İşitme duyusunun zayıflaması
- Konuşması gereken sıralarda panik halinin gözlenmesi, yutkunma refleksi ve nefes alma zorlukları
- Kurulan sözcük veya cümleleri anlamakta zorlanması
- Kelimelerin anlam bütünlüğü sağlanacak biçimde sıralanamaması
- Kekeleme durumu
- Heceleri yutma veya tekrar etme davranışı
- Kişinin kendi yaşıtları ile kıyaslandığında görülen gelişim geriliği
- 3 Yaş çocuklarında konuşmaların anlaşılabilirlik yüzdesinin yüzde elliden az, dört yaşında yüzde yetmiş beşten az, beş yaşında ise yüzde yüzden az olması
- Seslerin birbiri yerine kullanılması
- Heceleri atma davranışı
- Veya kelimelerde olmayan seslerin eklenmesi
- Seslerin veya hecelerin yerlerinin değişmesi
Konuşma Bozukluğu Türleri Nelerdir?
Gelişimsel Konuşma Bozuklukları
Doğumla birlikte veya erken çocukluk aşamasında başlangıç gösteren konuşma problemleridir. Gelişimsel konuşma bozuklukları konuşma gelişiminin herhangi bir aşamasını olumsuz yönde etkileyebilirler.
Edinilmiş Konuşma Bozuklukları
Sonraki dönemlerde meydana gelen edinilmiş konuşma bozuklukları, bir çeşit travma, yaralanma veya hastalığın neticesinde ortaya çıkabilirler.
Artikülasyon Bozukluğu
Seslerin doğru biçimde söylenememesinden kaynaklanan artikülasyon bozuklukları seslerin çıkartılamaması ya da yanlış şekilde çıkarılması şeklinde kendisini gösterebilir.
Kekemelik
Konuşmanın akıcı ritminin bozulmasına yol açan kekemelik durumu da bir çeşit konuşma bozukluğudur. Kekemelik, uzatmalar, seslerin değiştirilmesi, tekrar etmeler gibi durumlar şeklinde kendisini gösterebilir.
Ses Bozukluğu
Sesin şiddetinin veya kalitesinin bozulmasına yol açan ses bozukluğu, sesin çok düşük veya yüksek olması, titremesi gibi durumlar halinde ortaya çıkabilir.
Motor Konuşma Bozukluğu
Konuşma organlarının kontrol edilememesinden kaynaklanan motor konuşma bozukluğu, dilin, dişlerin, çenenin veya dudakların kontrol edilemediği hallerde ortaya çıkar.
Konuşma Bozukluklarına Neler Neden Olur?
- Gelişimsel dil gecikmesi,
- Prematüre doğum ya da büyüme ve gelişme geriliği,
- Evde iki dil konuşulması,
- İşitme bozuklukları,
- Dil bağı, yarık damak-dudak gibi ağız içi sorunlar,
- Otizm ya da zekâ geriliği yapan hastalıklar,
- Çocuğa konuşma fırsatı verilmemesi.
Konuşma Bozukluğu Kulak Burun Boğaz Kaynaklı Olabilir
Çocuğun konuşabilmesi için dil becerisinin gelişmiş, ses üretiminin yapılabiliyor olması ve konuşma işlevini yerine getirecek organlarda bozukluk olmaması gerekir. Yani zekâ, işitme, görme, ağız boşluğu, üst hava yolları, akciğerler ve sinir sistemi ile kas sisteminin normal gelişimini tamamlamış olması gerekir. Dolayısıyla konuşması gecikmiş olan bir çocukta konuşma bozukluğu olup olmadığının tespit edilmesi için göz, kulak burun boğaz, beyin, sinir sistemi ve kas-iskelet sistemi sorunları araştırılmalıdır.
Konuşmada gecikmenin en sık görülen nedenlerinden biri de işitme azlığıdır. İşitme azlığı doğuştan gelebilir ya da sonradan oluşabilir. Çocuğun bazı sesleri duyması, işitme kaybı olmadığı anlamına gelmez ve bu sorun, konuşmanın başlayamamasına neden olabilir. Konuşmasında gecikme olduğundan şüphelenilen çocukta detaylı bir işitme değerlendirmesi yapılmalıdır.
Konuşma Bozukluklarının Tedavisi
Çocuğun geç konuşmaya başlaması, dil yetisinden yeterince yararlanamamasından kaynaklanır. Bu sorunun mümkün olduğunca erken teşhis edilmesi, büyük önem taşır.
Konuşma bozukluğunun olası nedenleri araştırıldıktan sonra nedene yönelik tedaviye başlanır. Herhangi bir organik rahatsızlığı bulunmayan ama ailede geç konuşma öyküsü olan çocuk, “bekle-gör” yöntemiyle takip edilebilir.
Bu süreçte çocuğun dil eğitimine katkı sağlamaları için anne ve babaya da eğitim önerilir. Çocukla etkin iletişim kurulmalı, onlara konuşmaları için fırsat verilmelidir. Çocuğun istediği şeyi sözle ifade etmesi beklenmeli, daha sonra istediği şey yapılmalıdır. Çocuğa sorular sorulmalı ve cevaplaması için süre verilmelidir. Çocuğun kısa öyküler anlatması sağlanmalıdır. Çocuğun çevresinde olan herkes birlikte oldukları her anı eğitim olarak değerlendirmeli, doğru konuşma konusunda örneği olmalı ve çocuğa konuşma fırsatı vermelidir.
Konuşma Bozukluğu Tedavisinde İlaç Kullanımı
Konuşma bozukluğunun altında yatan faktöre göre tedavi biçimlenmektedir. Kişinin konuşma bozukluğu; hiperaktivite bozukluğu ve dikkat eksikliğinden kaynaklanıyorsa ilaç uygulamalarından faydalanılabilir.
İşitme sorunları da konuşma bozukluğu gelişmesine yol açabilir. Zira işitme fonksiyonu ve kişinin konuşma yetenekleri arasında önemli bir ilişki vardır. İşitme sorunu yaşayan kişiler sesleri doğru duyamadıkları için o sesleri doğru çıkartmakta da zorlanırlar. Bu gibi hallerde işitme cihazlarının kullanılması söz konusu olabilir.
